Opracował Jerzy Czerwiński.
W tym artykule chciałbym przedstawić zarys kształtowania się parafii w Świątnikach Górnych od utworzenia kapelanii i budowy kościoła, aż po dzisiaj. Dotychczasowym badaczom nie udało się ustalić momentu utworzenia samodzielnej parafii w Świątnikach i wątek ten był często pomijany w opracowaniach dotyczących duszpasterstwa świątnickiego. Postaram się wyjaśnić tę zagadkę. Przedstawię także pełną listę administratorów, proboszczów, wikariuszy i księży pracujących w Świątnikach Górnych oraz prace związane z funkcjonowaniem kościoła.
Józefinizm. Początki tego okresu należy upatrywać jeszcze za rządów cesarzowej Marii Teresy Habsburg, a następnie idee zostały w pełni urzeczywistnione w czasie panowanie Józefa II. Główny zamysł tej reformy Kościoła Rzymskokatolickiego na terenach Cesarstwa Rzymsko-niemieckiego polegał na ograniczeniu roli Kościoła do nauki moralizatorskiej (kosztem roli duszpasterskiej) w celu uczynienia poddanych dobrymi obywatelami cesarstwa. Kościół stał się tym samym elementem administracji państwowej.
Pierwszym krokiem do nowego porządku była likwidacja majątków kościelnych i utworzeniu Funduszu Religijnego. Fundusz przejął dotychczasowe dobra Kościoła, a dobra, które pozostały pod pieczą instytucji kościelnych, były w zasadzie dzierżawione przez Fundusz. Dochody Funduszu miały służyć zakładaniu nowych parafii, uposażeniu biedniejszych parafii i biskupstw oraz na działalność charytatywną. Za utracony majątek przysługiwała także skromna roczna pensja (kongrua). W rzeczywistości podczas konfiskaty majtków doszło do defraudacji blisko połowy majątku. W następstwie wojny z Turcją (1788-1791), później z Francją i wojen napoleońskich do 1814 r majątek Funduszu został wykorzystany na operacje wojenne.
Następnym etapem było zerwanie więzi Kościoła z Rzymem. Korespondencja biskupów z Rzymem odbywać się mogła tylko poprzez dwór cesarza. Wszystkie decyzje i ogłoszenia biskupie musiały być potwierdzane przez urzędników cesarskich. Rozmiary diecezji i dekanatów zostały dopasowane do podziału administracyjnego na cyrkuły, a później powiaty.
Wydano blisko 6 tysięcy przepisów określających funkcjonowanie Kościoła i pracy duszpasterskiej. Przykładowo zabroniono odprawiania wszelkich nabożeństw poza mszą prowadzoną ścisłe według Rytuału Rzymskiego, określano ile świec może się palić na ołtarzu, zakazano oświetlania ołtarzy bocznych, sprzedaży świec, tworzenia Grobu Pańskiego na Wielki Piątek czy też Stajenki na Boże Narodzenie.
Kolejni władcy stopniowo łagodzili kolejne przepisy. Sytuacje ostatecznie uporządkował konkordat Austrii ze Stolicą Apostolską w 1855 roku.
Józefinizm a Świątniki Górne. Świątniczanie szybko odczuli rządy Józefa II. W 1780 roku zniesione zostały dobra kościelne leżące w archidiecezji krakowskiej i Świątniki przeszły na własność państwa. W 1783 cesarz Józef II utworzył diecezję tarnowską (zatwierdzoną przez papieża Piusa VI dopiero w 1786 roku) na ziemiach dotychczasowej archidiecezji krakowskiej. Świątniki wraz z Mogilanami należące do dekanatu skawińskiego znalazły się zatem w nowoutworzonej diecezji.
W dniu 26 października 1782 cesarz przedstawił Plan regulacji i tworzenia nowych parafii, w którym określono szczegółowo, jakie warunki muszą być spełnione, aby można było utworzyć parafię oraz założono utworzenie w Galicji 79 parafii, 52 kapelanie lokalne i 73 wikariaty. Plan zatwierdzono 30 marca 1787 roku. Wg tego planu przewidziano założyć parafię m.in. w Skotnikach, w Świątnikach Górnych, Kalwarii Zebrzydowskiej. Skutkiem wspomnianych uprzednio problemów finansowych Funduszu Religijnego, z wyjątkiem Świątnik, wymienionym wyżej miejscowościom przyszło czekać na budowę kościoła i założenie parafii ponad 100 lat.[1]
Rozpoczęcie budowy nowej świątyni. Pierwsze wspomnienia o zapisach testamentowych na rzecz budowy kościoła pochodzą jeszcze z końca XVIII wieku. Przez następne lata józefinizm skutecznie zablokował praktyki polegające na zapisywaniu nieruchomości na cele kościelne. Sytuacja zaczęła się poprawiać już w latach 30. XIX wieku. Najistotniejszym zapisem na rzecz budowy nowej świątyni stał się testament pochodzącego ze Świątnik ks. Wojciecha Zakulskiego[2] (1773-1832) sporządzony 22 marca 1832 roku w Zebrzydowicach. Oprócz zapisów związanych z pochówkiem (punkt Primo), stypą (punkty Secundo i Tertio), na msze za duszę (Quarto) i na przyszłą szkołę w Świątnikach (Quinto), punkt szósty głosił:
Seksto. Plac jakiby po najukochańszych moich rodzicach do mnie należał i te, które na fundusz nabyłem pod kościół, mieszkanie księdza, szkołę i na ogród dla księdza i szkoły z prośbą, aby został splantowany i według mojego doświadczenia pod i na tę powymierzany, fundamenta co pilniej wszystkie pomurowane, a szkoła najpierw wystawiona, tem końcem jak najwcześniej dostateczna ilość wapna była na miejscu sfolowana.
Potrzeba budowy nowej świątyni związana była z dwoma faktami. Po pierwsze istniejąca kaplica drewniana była zbyt mała, by gromadzić wiernych. Po drugie wobec zatwierdzonych planów powstawania probostw, władze cesarskie nie miały nic przeciwko, aczkolwiek na pomoc finansowa nie można było liczyć, więc pozostała kwestia dobrowolnych zbiórek na budowę. W każdym kupieckim sklepie zainstalowano skarbony i od każdej skupowanej kłódki, w zależności od jej wielkości i wartości, potrącano podatek na budowę kościoła od 1 do 10 krajcarów.[3] Zbiórka trwała przez 30 lat.
W roku 1846 uznano, że zebrane fundusze są wystarczające. Zakupiono parcelę od Wojciecha Popczyńskiego. Rozpoczęcie budowy nastąpiło po przysłaniu do urzędu gromadzkiego aktu erekcji kościoła wydanego przez Konsystorza Tarnowskiego w dniu 17 maja 1846 roku. Od tego dnia rozpoczęło się formalnie duszpasterstwo w Świątnikach – założono księgi metrykalne – urodzin, chrztów, ślubów, zgonów i pogrzebów. Oficjalnie Świątniki zostały zapisane jako ab Ecclesia Mogielanensi separata propio curato provisa Capellania, czyli tzw. kapelania lokalna (lokalnia) oddzielona od parafii w Mogilanach. W 1846 roku Świątniki przynależały do dekanatu wielickiego.
Już wcześniej w Seminarium Teologicznym w Tarnowie odbył się zgodnie z ówczesnymi przepisami egzamin na przyszłego administratora w Świątnikach Górnych. Zgłosiło się 16 kandydatów. Konkurs wygrał ks. Józef Nowakowski, dotychczasowy wikariusz w Pcimiu i Wieliczce.
Kierownikiem budowy został Alojzy Wandruszka, inżynier c.k. galicyjskiej Dyrekcji Budownictwa. Prace ruszyły 9 czerwca 1846 roku.
Kościół parafialny w Świątnikach Górnych – widok z ul. Myślenickiej (2002 r.)
Plany kościoła. W tym miejscu należy wspomnieć o jednym tzw. mitów w historii Świątnik Górnych, a mianowicie mit Debreczyna. Franciszek Batko wspomniał, jakoby tradycja świątnicka utrzymywała, że kupcy świątniccy zakupili (kopiowali) plany budowy kościoła w węgierskim Debreczynie, na wzór tamtejszej klasycystycznej świątyni[4]. Świątnicki kościół miał stanowić wierną kopię debreczyńskiego odpowiednika. Problem tylko w tym, że wskazana przez Batkę świątynia jest w rzeczywistości protestancką bazyliką, która ani z wyglądu, ani z kształtu (powierzchnia bazyliki to 1500 m²) nie przypomina obecnego świątnickiego kościoła. Byli też tacy, którzy szukali oryginalnej świątyni w Fünfkirchen (Pecz). Jednakże i tam brakuje kościoła, który by choć trochę przypominał świątnicką świątynie.
Przeglądając kościoły w Debreczynie odnalazłem jedynie pewne podobieństwa do fasady barokowej bazyliki św. Anny. Jednakże tego typu zdobienia można spotkać na wielu innych kościołach. Pozostają więc następujące opcje – albo kupcy przywieźli nie plany, a rysunki kościoła, albo jeśliby to miały być plany konstrukcyjne, to pochodziły z innych miast niż Debreczyn czy Pecz. Albo po prostu cała ta sytuacja nie miała miejsca, bo brak jest jakiejkolwiek wzmianki o posiadaniu przez parafię takich planów (w przeciwieństwie do planów pierwszej świątyni, które za czasów ks. Brzostka jeszcze znajdowały się w posiadaniu parafii).
Budowa kościoła 1846-1856.[5] Przebieg budowy świątyni przebiegał przy aktywnym uczestnictwie świątniczan. Kupcy udostępniali transport materiałów, a pod okiem majstrów stawiano murowane elementy przyszłej świątyni. W dniu 3 września 1847 roku wmurowano kamień węgielny, poświęcony przez ks. Stanisława Osuchowskiego, dziekana wielickiego i proboszcza z Bieżanowa. W następnym roku odbył się pierwszy odpust w dniu 8 maja. Uroczystą sumę odprawił proboszcz mogilański ks. Stanisław Rechowicz, a kazanie wygłosił ks. Jan Komperda z Podstolic.
W latach 1848-1849 wybuchła Wiosna Ludów. Skutkiem działań wojennych na terenie Cesarstwa Austriackiego zmniejszyły się dochody z handlu kłódkami, a co za tym idzie, także wpływy na dalszą budowę. Jednakże prace, choć spowolnione, nadal posuwały się do przodu. W roku 1855 kupcy zakupili i przywieźli z Węgier dzwon.
W dniu 8 grudnia 1856 roku doszło do przeniesienia nabożeństw ze starego kościółka do nowej świątyni. Mszę odprawił ks. Osuchowski, a kazanie wygłosił ks. Komperda, którego tekst zachował się do dnia dzisiejszego. Kończąc ks. Komperda powiedział:
W dzisiejszych czasach, gdy tak trudno, aby kto wystawił kaplicę; gdy tak trudno, aby kto sprawił nowy ołtarz, ornat, albę, obraz, krzyż lub świecę… jakże się nie cieszyć, gdy nowy kościół ze wszystkimi potrzebami – jakby cudem – przybywa.
Dlatego ciesz się, gromado, że twej gorliwości i wiary stawiłaś budujący pomnik całej okolicy. O! ileżto wśród tak ciężkich, a tak długich dziesięciu lat potrzeba było zwyciężyć przeszkód! ileżto razy wśród pracy opadały ręce! ileżto czart musiał podsuwać przeszkód i niechęci! ileżto razy przyszło do zwątpienia o dziele czy przyjdzie do skutku! ileżto razy może żałowano przedsięwzięcia tak moralnego a kosztownego! ileżto razy żółci i goryczy potrzeba było skosztować! Wszystko z pomocą Boga zwyciężyliście…
Nie wiemy dokładnie, jaki los spotkał kaplicę położoną na Rynku.
Całkowity koszt budowy świątyni wyniósł 20 tys. złotych reńskich. Oprócz kościoła, jeszcze w 1846 roku wybudowano pospiesznie (bez piwnic) drewnianą plebanię – budynek rozebrany w roku 2002 pod budowę nowej plebanii. Założono także cmentarz poza obszarem zabudowań, przy drodze do Mogilan. Pierwszym pochowanym w dniu 25 maja 1846 roku był zmarły na tyfus majster kłódkarski Jan Miziura.
Pierwsza plebania, później służyła za magazyn i punkt katechetyczny w czasach PRL.
Kapelania lokalna 1846-1888. Jak wspomniałem powyżej, w Świątnikach Górnych założona została z dniem 17 maja 1846 roku kapelania oddzielona od parafii w Mogilanach, pod warunkiem, że będzie ustanowiony administrator lub wikariusz (curato). Kościół został uroczyście konsekrowany w dniu 27 czerwca 1858 roku przez ks. Józefa Alojzego Pukalskiego, biskupa tarnowskiego, w drugim dnius wizytacji parafii. Wspomina o tym fakcie ks. Karol Noszkowski, proboszcz z Podstolic:
„Odbyła się kanoniczna wizyta biskupa. Najprzewielebniejszy ks. Józef Alojzy Pukalski Biskup Diecezji Tarnowskiej zawitał do Podstolic dnia 27 czerwca 1858 r. o godz. 5 i ½ po południu na granicy od Świątnik, skąd po odbytej tamże wizycie kanonicznej i poświęceniu tamtejszego nowo wybudowanego kościoła miał przybyć.”[6]
Zachowała się pełna relacja z tego wydarzenia opisana w osobnym artykule. W tym dniu odbyła się konsekracja pierwszego głównego ołtarza i umieszczenie w nim relikwii świętych męczenników Klemensa i Celza.
Administratorzy kapelanii (w nawiasie podane lata urzędowania) oraz ważniejsze wydarzenia i prace związane z parafią:
1. Ks. Józef Nowakowski (1846-1870) – ur. w 14 marca 1812 r. w Łapszach na Spiszu, święcenia otrzymał w 1838 r, następnie pracował jako wikariusz w Pcimiu i Wieliczce. Organizował prace związane z budową kościoła, plebanii i założeniu cmentarza. Prowadził także szkołę parafialną. Otrzymał za swoją pracę wyróżnienie od Konsystorza Tarnowskiego w postaci godności kanonika Expositorii Canonicalis (EC). Zmarł 11 maja 1870 roku na skutek prawdopodobnie zapalenia płuc, gdy wracając do Świątnik po odpuście w Sieprawiu złapała go po drodze ulewa.
W 1860 roku wykonany został przez krakowskiego malarza Walerego Eliasza Radzikowskiego obraz do głównego ołtarza: Wskrzeszenie Piotrowina. W 1864 roku ufundowano drewniany ołarz i umeiszczono go we wnęce w zachodniej nawie kościoła. Przez lata był on poświęcony św. Józefowi, obecnie to ołtarz św. Jadwigi. W 1867 roku wykonana została ambona.
Ołtarz główny – w retabulum obraz Wskrzeszenie Piotrowina.
2. Ks. Józef Kalczyński (1870-1871) – ur. 5 marca 1822 r. w Jordanowie, święcenia w 1847 r. Przebywał w Świątnikach do 4 czerwca 1871 roku. Zmarł 7 maja 1878 r.
3. Ks. Jan Słomka (1871-1874) – ur. w 1838 r. w Świątnikach Górnych, święcenia w 1866. Funkcję administratora podjął w dniu 22 maja 1872 r. Ks. Słomka był inicjatorem sprowadzenia do Świątnik Sióstr Służebniczek NMP, które przybyły 15 kwietnia 1873 roku i zaczęly prowadzić ochronkę. Zm. 14 lipca 1874 r. i został pochowany na miejscowym cmentarzu.
Powstały bractwa: Różańca Żywego i Serca Pana Jezusa.
4. Ks. Aleksander Gajdecki (1874) – ur. 20 marca 1841, pełnił posługę kapelana przez kilka miesięcy po śmierci ks. Słomki. Zmarł 15 stycznia 1893 r.
5. Ks. Sebastian Krzyściak (1874-1885) – ur. w 11.01.1832 r. w Zamieściu (parafia Tymbark), syn Wawrzyńca i Anny z d. Zapała, święcenia w 1865 r. Pracę w kapelanii świątnickiej rozpoczął 24 listopada 1874 roku. Nauczał religii w szkole ludowej. W 1885 został powołany na proboszcza w Lanckoronie. Zmarł 25.10.1900 roku. Zamówił do Lanckorony kopię obrazu Matki Boskiej Łaskawej ze Świątnik Górnych u krakowskiego malarza, W.E. Radzikowskiego. Aktywnie angażował się w pomoc dla ofiar wielkiego pożaru w Świątnikach Górnych w 1889 roku.
W dniu 20 stycznia 1880 roku papież Leon XIII bullą Sanctae Apostolicae Sedis odłączył od diecezji tarnowskiej dekanaty: bielski, oświęcimski, skawiński, wadowicki oraz część dekanatu wielickiego, dobczyckiego, myślenickiego i makowskiego. Świątniki Górne wróciły do archidiecezji krakowskiej. Prawdopodobnie około 1880 roku kapelania otrzymała w darze od kapituły Krakowskiej neogotycki ołtarzyk prywatny po ks. prof. Karolu Telidze z przyciemnianego dębu.
W 1885 r. został wymieniony gontowy dach kościoła na blachę cynkową fundacji Józefa Michalca.
Neogotycki ołtarz drewniany z XIX w.
6. Ks. Franciszek Karpiński (1885-1888) – patrz lista duszpasterzy parafii.
7. Ks. J. Basiński (1888 r.) – jego podpis znajduje się w Aktach Kapituły Krakowskiej (A.Cath. 2322) pod „świadectwem moralności” dla kandydata na świątnika wawelskiego, Józefa Gorzkowskiego.
Utworzenie parafii w 1888 roku. Kwestia wyznaczenia dokładnej daty utworzenia w Świątnikach parafii nie jest prosta. Po pierwsze zarówno w aktach parafialnych Archiwum Diecezji Tarnowskiej jak i Archiwum Kurii w Krakowie nie ma aktu erygowania parafii. W pewnych jednak sytuacjach przekształcenia kapelanii w parafie dokonywano automatycznie, jednak jakiś ślad powinien pozostać w Notyfikacjach lub w dzienniku podawczym Konsystorza Krakowskiego. Być może dalsze badania pozwolą na bliższe sprecyzowanie daty. Dokumenty z krakowskiego archiwum dotyczące ks. Karpińskiego w roku 1888 tytułują go administratorem, a w 1889 roku proboszczem. Udało mi dodatkowo prześledzić historię kilku parafii z terenów Galicji i natrafiłem na wzmianki o przekształceniach kapelanii w parafię pod koniec 1888 roku.
Zatem, jak wynika z mojego wcześniejszego dowodu, najprawdopodobniej w roku 1888 cesarz Franciszek Józef I zarządził, aby dotychczasowe kapelanie lokalne przekształcono w parafie pod warunkiem, że miejscowości spełniają podstawowe wymogi na utworzenie niezależnej parafii. Świątniki Górne te wymogi spełniały już w 1782 roku, ale ustanowienie parafii wstrzymywały względy finansowe – kwestia dotacji z Funduszu Religijnego oraz pensje, które kapelanom i proboszczom wypłacało państwo poprzez Fundusz Religijny.
Lista duszpasterzy parafii w Świątnikach:
1. Ks. Franciszek Karpiński (1888-1906) – ur. 7 października 1851 roku w Andrychowie, święcenia w 1877 r. Pod koniec życie ciężko chorował i wyjeżdżał do wielu uzdrowisk. Podczas choroby i nieobecności parafią zajmował się o. Honorat Jedliński (1869-1952) OFM Cap (kaznodzieja, wikary i gwardian, rekolekcjonista i misjonarz w Brazylii w latach 1901-1906, zapisał się w historii jako żarliwy obrońca ludności polskiej przed okupantem i UPA w okresie II wojny światowej, będąc administratorem w Noworodczycach, Kuniowie, Mizoczu i Ostrodze na Wołyniu) i ks. Ignacy Twardowski, który zmarł w Świątnikach w 1906. Odszedł na emeryturę w 1906 roku. Zmarł 2 lipca 1908 r. w Podgórzu.
Ks. Franciszek Karpiński.
Pieczęć parafii i podpis ks. Karpińskiego z 1903 roku.
Po wielkim pożarze 23 października 1889 roku ks. Karpiński kierował komitetem związanym z odbudową i pomocą dla pogorzelców. W dniu 2 września 1902 roku odbyła się kanoniczna wizytacja biskupa sufragana Anatola Nowaka. Biskup odwiedził m.in. szkołę ślusarską, składając wpis w księdze pamiątkowej. W dniu 12 kwietnia 1904 roku ponownie w Świątnikach zawitał bp Nowak poświęcając nowy ołtarz główny z relikwiami św. św. męczenników Adeodata i Florusa. Do kościoła sprowadzono z Wawelu ok 1903 r. dwa barkowe ołtarze F. Placidiego.
 Ołtarz boczny lewy z XVIII w z obrazem Matki Boskiej Łaskawej z XVII w, w zwieńczeniu obraz św. Kingi |
 Ołtarz boczny prawy – Ukrzyżowania Pana Jezusa z XVIII w, w zwieńczeniu obraz św. Stanisława BM |
2. Ks. Józef Migdałek (1906-1936) – ur. 17 sierpnia 1871 r. w Wieprzu, wcześniej pracował jako wikariusz w Tenczynku, w Mucharzu i w Suchej Beskidzkiej. Pracę w Świątnikach rozpoczął jako administrator 3 września 1906 r., a następnie jako proboszcz. Zmarł po długiej chorobie 20 sierpnia 1936 roku.
Ks. Migdałek – zdjęcie z dokumentu tożsamości z 1915 roku
Wykonano prace remontowe kościoła: naprawiono dach, wykonanie baldachimu, wykopanie studni. Z informacji umieszczonych w „Związku Świątnickim” (czasopisma dotyczącego życia w Świątnikach, wydawanego w latach 1911-12) do 1911 roku wykonano także remont wewnątrz całego kościoła, a na zewnątrz kościół był w kiepskim stanie. Maria Sedlakowa, zmarła 6 kwietnia 1914 roku, zapisała w formie darowizny na parafię dom położony obok kościoła oraz 3 tys. koron na remonty.
Druga plebania w Świątnikach funkcjonująca w latach 1914-2006. Od 2010 roku służy jako świetlica parafialna „Betania”
Podczas I wojny światowej władze zarekwirowały w 1917 roku dzwony: większy 350kg w 1915 roku i mniejszy 185 kg, płacąc ekwiwalent odpowiednio 1400 i 692 koron. Po wojnie zakupiono ze składek za łączną sumę 150 tys. marek nowe dzwony (większy „Józef” ważący 185 kg i mniejszy „Jan Ewangelista” ważący 100 kg), poświęcone uroczyście 1 września 1921 przez ks. Anatola Nowaka, biskupa sufragana krakowskiego.
Kościół przed 1925 r.
W 1924 r. wszyscy mieszkańcy świątnik z jednym tylko wyjątkiem powołali Komitet Odbudowy Kościoła, pod przewodnictwem Stanisława Dziewońskiego (kupiec). Mieszkańcy podobnie jak w XIX w. dobrowolnie się opodatkowali, aby zebrać potrzebne fundusze, a duży udział miały świątnickie firmy i stowarzyszenia: M. Czerwiński i Ska, Mazur, Polonez, Czytelnia Ludowa, Straż pożarna, Szkoła ślusarska. W 1925 kościół poddano renowacji: wykonano okrągłe okno frontowe z witrażem (fundacja ks. Migdałka), otynkowano na zewnątrz, podniesiono wieże o 3.5 metra (inicjatywę podjął i pokrył koszty kupiec Józef Słomka), a także dach dotychczas kryty blachą cynkową zastąpiono nową dachówką karpiową (w 1924 roku wichura poważnie uszkodziła wieże kościoła). Odnowiono fasadę od południa i umieszczono figurę Serce Pana Jezusa ufundowaną przez naczelnika gminy Stanisława Dziewońskiego, żelazną galerię ofiarował werkmistrz Szkoły Ślusarskiej Stanisław Kwintowski, a remont pozostałych dwóch okien frontowych ufundował dyr. inż. F. Klementys. Pozłocono kule na wieżach kościelnych jedną ufundował Józef Słomka, drugą Stanisław Kwintowski w intencji zmarłego syna Mariana, odnowienia krzyży dokonał Piotr Bodzoń. Koszty restauracji trwającej 5 miesięcy wyniosły 28 tys. złotych. Pracami kierował majster murarski Bartłomiej Kowalczyk z Podstolic pod nadzorem Jana Hołuja z Myślenic.
Figura Serce Pana Jezusa z żelazną galerią wyk. 1925 r.
W 1927 rozpoczęto remont generalny wewnątrz świątyni pod kierunkiem Mariana Arczyńskiego z Krakowa oraz Mieczysława Różańskiego – artystę, malarza i dekoratora z Teatru im. Słowackiego. Wykonano wewnątrz polichromię, wymieniono wszystkie okna, odnowiono ołtarze, ambonę, chór, konfesjonały i ławki. Wg. projektu M. Różańskiego powstał witraż św. Stanisława w 1927 r. ufundowany przez nauczycieli i werkmistrzów Szkoły Ślusarskiej.
Pieczęć parafialna za czasów ks. Migdałka.
Z inicjatywy księdza Migdałka powstała w Świątnikach 28 października 1906 roku Spółka Oszczędnościowo – Pożyczkowa (podlegająca Patronatowi Zachodniej Galicji pod dyrekcją Franciszka Stefczyka), a także promował Akcję Katolicką.
Witraż św. Stanisława wg. proj. Mieczysława Różańskiego.
Ks. Migdałek (1931 r.)
3. Ks. Józef Zwardoń (1935-1936) – ur. 12 listopada 1908 r. w Zwardoniu, święcenia w 1934 r. Wcześniej był wikariuszem w Mucharzu, a następnie wobec obłożnie chorego ks. Migdałka, skierowany do parafii w Świątnikach w roli wikariusza od 17 sierpnia 1935 r. do 14 października 1936 r. Utytułowany dwiema godnościami kanonika – Expositorii Canonicalis (EC) i Rochettum et Mantolettum (RM). Zmarł 21 stycznia 1971 r.
4. Ks. Edmund Brzostek (1936-1973) – ur. w Jaśle w 1903 r, świecenia w 1927 r. Pracę proboszcza parafii w Świątnikach objął 15 października 1936 roku. Prywatnie kolekcjonował dzieła sztuki, głównie obrazy z okresu Młodej Polski. Na plebani stworzył małe muzeum. Zmarł 23 marca 1973 roku w Jaśle po 36 latach pracy w parafii świątnickiej.
Ks. Brzostek (1937 r.)
Od samego początku rozpoczął prace od uporządkowanie otoczenia kościoła – nowy mur oporowy od strony drogi, kwietniki, drzewa i krzewy. W 1936 r. odnowiono stare szaty liturgiczne i zakupiono nowe ornaty, a w 1937 roku odnowiono 3 kielichy.
Zabytkowe stroje i sprzęt liturgiczny. Muzeobranie 2010.
W 1938 r. ks. Kazimierz Figlewicz z katedry na Wawelu podarował m.in. 2 chorągwie z herbami kapituły. Na początku II wojny światowej Niemcy, którzy zajęli Świątniki wprowadzili do świątyni konie, wobec czego przez pewien czas ks. Borzostek odprawiał msze święte na plebani. Około roku 1940 przybył wygnany z Wielkopolski do parafii jako rezydent augustianin (Niemcy wypędzili księży z tamtych terenów). Niedługo później przybył jako rezydent także ks. Romański. Mieszkali oni w domu u pani Dzielskiej (przy Rynku). W 1943 Niemcy zabrali dzwony, jednakże dzięki postawie ks. Brzostka udało się ukryć sygnaturkę pochodzącą jeszcze z XVIII-wiecznej kaplicy świątnickiej. Wycofujący się Niemcy w styczniu 1945 ostrzelali budynek kościoła. Nowe dzwony zakupiono w 1951 r – o wadze 475 kg, 270 kg i 170 kg. W dniu 30 września 1961 r. odbyła się wizytacja ks. bp. Juliana Groblickiego. W 1962 roku władze dokonały konfiskaty inwentarza i znacznego mienia Zakonu Sióstr Służebniczek i zamknęły ochronkę. W dniu 16 grudnia 1966 roku biskup Karol Wojtyła odprawił mszę św. na której poświęcił odnowione i zmodernizowane organy (zwiększono liczbę głosów z 7 na 13) stanowiące wotum Tysiąclecia. Kolejną wizytację przeprowadził 6 czerwca 1970 r. ks. bp. Albin Małysiak.
Procesja Bożego Ciała ok. 1937 roku.
5. Ks. Józef Jędrysek (1973-1982) – ur. 11 marca 1921 r. w Ślemieniu, święcenia 19 grudnia 1943 r. Wikariusz w Morawicy (1945-47) i Lipniku, proboszcz w Lubniu (od 1966). Zajmował się katechizacją szkolna w liceum i uzdrowisku Bellvue w Rabce. Od 1983 roku pracował w szpitalu o.o. Bonifratrów w Straubing (Bawaria, Niemcy) i jako proboszcz w Grafenkirchen (diecezja Regensburg, Niemcy). Do Polski wrócił w 1988 roku – najpierw do bielskiej parafii na Osiedlu Karpacki, a od 6 sierpnia 1991 r. przebywał jako rezydent w parafii Nawiedzenia NMP w Bielsku-Białej Hałcnowie (diecezja bielsko-żywiecka). Zmarł 21 stycznia 2013 roku. Uhonorowany godnościami kanonika EC i RM.
Ks. Jędrysek (1977 r.)
Wykonano wymianę pokrycia dachowego na blachę miedzianą. W roku 1974 kardynał Kardynał Wojtyła odprawił Świątnikach mszę św. na rozpoczęcie Roku Świętego.
Wnętrze kościoła w Świątnikach – prawdopodobnie lata 70.
6. Ks. Stanisław Konieczny (1982-1994) – ur. w 1939 r. w Poznachowicach Górnych, święcenia w 1962 r, kapelan „Solidarności”, był wikariuszem w Igołomi, w kościele św. Katarzyny w Krakowie, a także od 1977 r w Mętkowie koło Babic, gdzie od 3 kwietnia 1982 pełnił funkcje proboszcza w nowo utworzonej parafii. Stamtąd został przeniesiony do Świątnik od dnia 23 października 1982 r. – początkowo pracował jako wikariusz – ekonom, od 1983 jako proboszcz. Angażował się w liczne działania „solidarnościowe”, m.in. w protest głodujących w kościele w Bieżanowie zorganizowany przez Annę Walentynowicz – ks. Konieczny głosił w 1985 roku rekolekcje wielkopostne w Bieżanowie oraz zapraszał do Świątnik ks. Adolfa Chojnackiego, bohaterskiego proboszcza z Bieżanowa. Wspierał także działalność ks. Kazimierza Jancarza. W związku ze swoją działalnością był inwigilowany przez SB. Podobnie jak ks. Brzostek, kolekcjonował obrazy na plebanii. Był wielkim orędownikiem kultu św. Jadwigi, inspirowały go także miejscowe tradycje i zwyczaje. Zmarł nagle będąc w trasie 21 listopada 1994 roku w Andrychowie.
Ks. Konieczny (1985 r.)
Wykonano remont generalny kościoła w latach 1983-1984: wykonanie nowej polichromii przez malarza Zygmunta Wiglusza, odnowienie obrazu ołtarza głównego, zakupienie obrazu Czesława Leńczowskiego Królowa Jadwiga, wymiana posadzki na marmurową, wymiana ławek i konfesjonałów (poprzednie pochodzące z Katedry na Wawelu zostały zniszczone), instalacja centralnego ogrzewania, wymiana pokrycia dachowego na nową blachę miedzianą, wymiana zegarów (mechanizmy i blaty), wykonanie kraty do głównego wejścia i do zakrystii w Szkole Ślusarskiej. Ustanowiono drugiego patrona w osobie Królowej Jadwigi. W dniu 26 września 1984 r. ustawiono przed kościołem dwie figury patronów. W 1986 roku zmowiła działalność ochronka Sióstr Służebniczek.
Królowa Jadwiga pędzla Czesława Leńczowskiego.
7. Ks. Stanisław Czulak (1994-2009) – proboszcz, ur. 24.08.1934 w Międzybrodziu Bialskim, świecenia w 1958 r. Uhonorowany RM. Od 2009 roku mieszkał na plebani jako rezydent. Zmarł 8 marca 2014 r.
Wybudowano w 2006 roku nowy budynek plebanii na miejscu pierwszej z XIX w, wykonano ogrodzenie wokół kościoła oraz wysuszono fundamenty kościoła.
Ks. Czulak (2003 r.)
8. Ks. Robert Janczura (2006-2009) – wikariusz, święcenia w 1997 r.
9. Ks. Jarosław Nowak (2009-2011) – pomoc duszpasterska (jednocześnie pełnił funkcję koordynatora ds. wolontariatu Caritas Archidiecezji Krakowskiej), święcenia w 1996 r.
10. Ks. Grzegorz Mrowiec (od 2009) – święcenia w 1984 r, proboszcz, EC, wcześniej pracował m.in. w parafii Podwyższenia Krzyża w Krakowie – Kurdwanowie (1992-1998) i jako proboszcz parafii Opatrzności Bożej Kraków – Swoszowice (1998-2009)
Wykonano w 2009-2010 r. nowe brukowane alejki na cmentarzu, a w roku 2011 nowe ogrodzenie cmentarza, do którego projekt wykonał inż. M. Majcher. W listopadzie 2009 roku powołano Parafialny Zespół Caritas. W roku 2010 budynek starej plebani poddano renowacji i utworzono w nim świetlicę parafialną „Betania”, w październiku 2010 roku ukazał się pierwszy numer czasopisma parafialnego „Świątnik”. W 2014 roku został poddany renowacji i konserwacji prawy boczny ołtarz Ukrzyżowania, w 2015 roku prace objęły ołtarz Matki Boskiej, a także odnowione zostały wszystkie 4 krzyże na wieżach i dachu kościelnym. W 2016 roku przy współudziale Gminy wykonane zostało oświetlenie zewnętrzne budynku kościoła oraz remont drewnianego ołtarza św. Królowej Jadwigi, któremu przywrócono pierwotną kolorystykę. Podczas Światowych Dni Młodzieży Kraków 2016 Świątniki gościły ponad 300 pielgrzymów z Rumunii pod przewodnictwem ks. Florentina Crihalmeanu, biskupa Cluj-Gherla. W 2017 r. wykonano renowację dębowego ołtarza neogotyckiego (który powrócił do lokalizacji sprzed 1983 r. tj. przy prawej kolumnie), figur św. Piotra i św. Pawła z ołtarza głównego oraz obraz W. E. Radzikowskiego, w 2018 odnowiona została drewniana ambona oraz zwieńczenie ołtarza głównego (Gloria). Rzeźbiarz Andrzej Malec wykonał dwie nowe figury patronów parafii, które umieszczono od ulicy Bruchnalskiego. Od 2019 roku rozpoczeto organizację Orszaku Trzech Króli z punktem kulminacyjny przy świątnickim kościele. W latach 2019-2021 poddano renowacji obrazy Drogi Krzyżowej. W 2021 roku przeprowadzono prace mające zabezpieczyć południowowschodni narożnik kościoła w związku z odkrytym osiadaniem wieży kościelnej powodującej pękanie ścian oraz rozpoczęto przebudowę schodów wraz z podjazdem dla osób niepełnosprawnych (zakończono w czerwcu 2022 roku). Od grudnia tego roku rozpoczęły się prace oczyszczania polichromii. W 2023 roku przeprowadzono remont organów kościelnych.
Ołtarz Ukrzyżowania Pana Jezusa po renowacji w 2014 r.
Ołtarz Matki Boskiej Świątnickiej po renowacji w 2015 r.
Oświetlony kościół w Świątnikach Górnych (2016).
Ołtarz św. Królowej Jadwigi po renowacji w 2016 r.
11. Ks. Marek Matusik (2011-2013) – wikariusz pochodzący z Ruszczy, święcenia w 1993 r. w Świątnikach od 27 sierpnia 2011 roku do 28 sierpnia 2013 roku.
Wszystkich Świętych 2011 r. – po lewej ks. Matusik, po prawej ks. Mrowiec.
12. Ks. Michał Wicher (2013-2016) – wikariusz pochodzący z Naprawy, święcenia w 2011 r. w Świątnikach od 28 sierpnia 2013, wcześniej jako wikariusz w Poroninie, gdzie był dekanalnym animatorem Duszpasterstwa Dzieci i Młodzieży. W parafii zajmował się młodzieżą (mi.in ministranci, lektorzy oraz przygotowania do Światowych Dni Młodzieży Kraków 2016), nauką religii, był także aktywnym członkiem Ochotniczej Straży Pożarnej.
13. Ks. Sebastian Baster (od 2016 do 2019) – wikariusz pochodzący z Nielepic (k. Krzeszowic), święcenia w 2012 r. W Świątnikach od 28 sierpnia 2016 r., wcześniej pracował w parafii w Szaflarach, od września 2019 r. przeniesiony do parafii Matki Bożej Zwycieskiej w Krakowie Borku Fałęckim.
Ks. proboszcz G. Mrowiec i ks. S. Baster – Wszystkich Świętych 2016 r.
14. Ks. Zbigniew Gerle (rezydent od 2017 r.) – kapelan Ojca Świętego, wyświęcony w 1973 r., od 1994 r. był przez 23 lata proboszczem parafii św. Klemensa w Wieliczce, gdzie przez wiele lat zajmował się m.in. renowacją świątyni, a także liczne akcje charytatywne i społeczne, za co mieszkańcy Wieliczki nagrodzili go tytułem Honorowego Obywatela Wieliczki. Otrzymał tytuł prałata oraz pełnił funkcję dziekana dekanatu Wieliczka.
Ks. Zbigniew Gerle (2020 r.)
15. Ks. Jan Kuna (wikariusz od 2019 do 2021) – pochodzi z parafii św. Judy Tadeusza w Krakowie-Czyżynach, święcenia w 1999 roku, wczesniej wikariusz w Sierczy-Sygneczowwie, Bolechowicach, Skawicy (2011-2012), Podłężu (2012-2013), Klikuszowej i Babicach (2017-2019), w Świątnikach od 2019 roku, od 1 października 2021 proboszcz parafii św. Jana Chrzciciela w Olszówce koło Mszany Dolnej.
Ks. Jan Kuna (Wszystkich Świętych 2019)
16. Ks. Adam Kudłacik, rok święceń 1996, wcześniej wikariusz w Chrzanowie, Tenczynku i Zawoi oraz proboszcz w Olszówce koło Mszany Dolnej, od listopada 2021 r. skierowany do pomocy duszpasterskiej w parafii świątnickiej. Od lutego 2022 roku przeniesiony do Limanowej.
Od tego czasu, z powodów braków kadrowych w diecezji, nie ma w parafii wikariusza. Parafia uzyskała natomiast pomoc duszpasterską w osobach pracowników Krakowskiego Seminarium Duchownego, którzy pomagali podczas niedziel, świat oraz wizyty duszpasterskiej 2022/2023. Pomagali także inni księża, m.in. Ks. Piotr Koźlak CSSR.
Bibliografia:
- Ks. Józef Krętosz, Józefiński proces budowy kościoła państwowego na terenie monarchii habsburskiej w okresie rządów Józefa II (1780-1790), Śląskie Studia Teologiczne 29, 1996 r s. 41-67
- Franciszek Batko, Pisma z historii Świątnik Górnych i okolic, Świątniki Górne, 2008 r.
- Włodzimierz Słomka, Świątniki Górne, maszynopis i wersja cyfrowa z 2008 r.
- Witold Szczygieł, Historia świątnickiego kościoła, gazetka parafialna „Świątnik” nr 1-2, 2010 r.
[1] Kościół w Skotnikach wybudowano w 1915 roku – parafia powstała w 1921 roku, a Kalwarii Zebrzydowskiej kościół wybudowano w 1906 roku, a parafia św. Józefa została erygowana w 1942 roku.
[2] W publikacjach dotyczących parafii świątnickiej bardzo często wymienia się ks. Zakulskiego, jako osobę pracującą w tej parafii tudzież budowniczego lub inicjatora budowy kościoła. Twierdzenia takie są sprzeczne z logiką i po prostu nieprawdziwe i chyba nie ma powodów do większych wyjaśnień.
[3] Srebrna moneta, do 1857 roku 1 krajcar (kreuzer) = 1/60 złotego reńskiego (florena, guldena). W 1857 roku doszło do reformy monetarnej w Cesarstwie Austriackim i wówczas 1 kreuzer = 1/100 guldena.
[4] F. Batko, Świątniki Górne na starych fotografiach, Kraków 1998, s. 32.
[5] W niektórych publikacjach podawany jest mylnie rok zakończenia budowy jako 1858.
[6] Cytat za F. Batko, Pisma z historii Świątnik Górnych i okolic, Świątniki Górne 2008, s. 36.
Świątniki Górne 